coś na sen-Prezentacja z psychologii: zaburzenia zachowania

inka

ZABURZENIA ZACHOWANIA(conduct disorder)[/b]
Większość trudności okresu dzieciństwa na jakie napotykają osoby zawodowo zajmujące się zdrowiem psychicznym wiąże się z problemami o objawach uzewnętrznianych w postaci niedostatecznie kontrolowanych zachowań. Jednym z takich problemów jest zaburzenie zachowania.

Opis i klasyfikacja
Podstawowe cechy: zaburzenia te wiążą się z powtarzającym się i trwałym wzorem zachowań, w których naruszane są prawa innych osób lub normy społeczne. Zaburzenia te przejawiają się w szkole, w domu, w społeczności
i w otoczeniu rówieśników. Aby u dziecka stwierdzić występowanie takich zaburzeń, w ciągu ostatnich 12 miesięcy muszą pojawić się co najmniej 3 z wymienionych niżej kryteriów zachowań, przy czym przynajmniej jedna w ciągu ostatnich 6 miesięcy.
-Ramka 4.1-

Rozróżnia się początek zaburzenia w okresie dzieciństwa – poniżej 10 lat oraz w okresie dojrzewania – powyżej
10 lat, także 3 poziomy nasilenia: łagodny, umiarkowany i ciężki.

Zaburzenie zach. Zostało określone przez McMahona i Estesa w 1997r jako problem zastępczego odreagowania (acting-out).

W literaturze psychiatrycznej wprowadza się różnicę między z.zach a zaburzeniem opozycyjno-buntowniczym (oppositional defiant disorder)
Mniej poważny rodzaj zaburzenia związanego z zachowaniami typu acting out (ramka) nazywany jest zaburzeniem opozycyjno-buntowniczym (ODD) – obejmuje zachowania negatywistyczne, wrogie, buntownicze – trwające
co najmniej 6 miesięcy. Aby stwierdzić ten rodzaj zaburzeń muszą pojawić się 4 z poniższych zachowań:
▫ często traci panowanie nad sobą
▫ często kłóci się z dorosłymi
▫często łamie ustalone zasady lub odmawia stosowania się do wymagań dorosłych
▫często umyślnie irytuje ludzi
▫często oskarża innych o popełnienie błędów lub niewłaściwe zachowanie
▫często jest drażliwy lub irytują go inni
▫często jest rozgniewany lub urażony
▫często jest złośliwy i mściwy

Dzieci z zaburzeniami zachowania są często impulsywne, charakteryzują się słabą empatią, niskim poziomem rozwoju moralnego, mają komfliktowe relacje interpersonalne,. Częstym problemem jest też nadużywanie środków odurzających.

Loeber, Van Krammen i Maughan – badali ok 500 chłopców, wiek-3 do 16 lat, przez okres ponad 3 lat. Wyróżnili
3 drogi rozwojowe prowadzące do zachowań niszczycielskich:
droga zachowań jawnych (overt behaviors pathway) – składa się z działań antyspołecznych o charakterze konfrontacyjnym – bójki, kłótnie, napady złości,
droga zachowań ukrytych (covert behaviors pathway) – działania skryte – kradzieże, wagary, kłamstwa,
wczesny konflikt z autorytetem – np. stawianie oporu, buntowniczość.

Najmniejszy stopień przestępczości został odnotowany u chłopców znajdujących się na drodze jawnej i w.k.
z autorytetem, największy gdy następowała eskalacja zachowań typowych dla wszystkich 3 dróg.

Kim są dzieci z zaburzeniami zachowania?
- wg McMahona i Estesa z.z. Są jednymi z najczęściej występujących zaburzeń wieku dziecięcego ( rozpowszechnienie-od 2-9% - z.zach., 6-10% - z. opozycyjno-buntownicze)
dziewczynki i chłopcy różnią się pod względem częstości występowania tego zaburzenia – proporcja występowania u chł. I u dz. Waha się od 3:1 do 7:1.(różnicę wyjaśniają teorie biologiczne i psychologiczne)
u większości chłopców zaburzenia ujawniają się przed 10. rokiem życia, u dziewczynek między 13 a 16.
jeżeli chodzi o różnice płciowe – procesy socjalizacyjne kształtują w odmienny sposób dz i ch – w większości kultur zachodnich agresja tolerowana jest w większym stopniu u ch niż u dz.
Z.z występują częściej u osób o niskim statusie ekonomiczno-społecznym i u osób mieszkających w miastach niż u osób mieszkających na wsi (wg Barkleya i Hoffmana)
NIEPOSŁUSZEŃSTWO I SPRZECIW DZIECI (2-10 lat)przykład – 8letni Simon + matka+tabletki

Każdemu zdarza się stawiać opór i sprzeciwiać się innym, jednak zachowania te są szczególnie kłopotliwe
w dzieciństwie, np. dziecko udaje, że nie słyszy poleceń dorosłych, na odmowę reaguje wybiegając z pokoju
i trzaskając drzwiami – utrzymywanie się takich zachowań przez dłuższy czas, ich nasilenie, sygnalizuje problem wymagający interwencji specjalisty- określa się go niekiedy jako tyranię dziecięcą lub syndrom bachora.
Bernal i inni tak opisują dzieci z tym zespolem „dziecko, które często miewa napady złości, atakuje innych, grozi itp., wzbudza silna awersję i jest nie do opanowania”

Przyczyny

czynniki poznawcze – procesy przetwarzania informacji jako jedna z przyczyn z.z. - agresywne dzieci często cechują się deficytami poznawczymi- brak umiejętności rozwiązywania problemów, mają problemy z generacją wielu różnych rozwiązań problemów, mają większą niż dzieci bez zaburzeń skłonność do wymyślania agresywnych rozwiązań problemów interpersonalnych.
Agresywne dzieci przejawiają też zniekształcenia poznawcze w myśleniu o interakcjach społecznych – udokumentowane przez badania Dodge'a (obrazki). Wnioski z wyników badań: agresywne dzieci popełniają błąd atrybucji polegający na przypisywaniu innym wrogości-jeżeli sytuacja jest niejednoznaczna skłonne są przypisywać innym negatywne intencje. To zniekształcenie może później zachęcać agresywne dziecko do odwetu – tak może powstać błędne koło.

Czynniki genetyczne – badacze przebadali potomstwo płci męskiej i żeńskiej odseparowane od rodziców, którzy cechowali się antyspołecznymi zachowaniami, uwzględniono w badaniu także środowisko domowe rodzin adopcyjnych – wyniki pokazały, że niekorzystne środowisko adopcyjnych domów i podłoże biologiczne
w interakcji ze sobą wywołują podwyższenie agresji i zaburzenia zachowania.

Badacze (np.Plomin, Nitz , Rowie) nie stwierdzili wyraźnego wpływu czynników genetycznych na agresją. Mogą one mieć wpływ na zach. antyspołeczne oraz, w mniejszym stopniu, zachowania przestępcze dorastających. Biorąc pod uwagę różne badania można stwierdzić, że czynniki gen. Mają pewien wpływ na z.zach,, bardziej istotne są jednak czynniki środowiskowe.

Rola rodziny - rodzina to główne środowisko, w którym odbywa się socjalizacja dziecka, wiele wyników badań potwierdza, że to rodzina jest głównym czynnikiem przyczynowym zaburzeń zachowania.
4 wzory w rodzinach dzieci z z.z:

dewiacja u rodziców
odrzucenie dziecka i stosowanie środków represji przez rodziców,
brak kontroli zachowań dzieci lub brak nadzoru
konflikty w małżeństwie i rozwód

Jawny konflikt małżeński, skrajne negatywne wzorce (np. Alkoholizm, zachowania przestepcze-zwłaszcza u ojca), z. Występują częściej u dzieci krzywdzonych fizycznie, przemoc małżeńska ma wpływ na prawdopodobieństwo wystąpienia u dzieci z.z, zwłaszcza ta z użyciem broni (badania Jouriles'a)
Badaczom udało ustalić się związek pomiędzy ogólnymi problemami z zachowaniem u dzieci a konfliktem pomiędzy rodzicami prowadzącym do rozwodu. Okazało się, że decydujące znaczenie ma nasilenie tego konfliktu
a nie sam fakt rozwodu.
Patterson – badania-obserwacje rodziców i dzieci z z.z -wyniki pokazały, że rodzice mieli trudności z właściwym stosowaniem dyscypliny wobec dzieci- tendencja do niekonsekwentnego nagradzania zachowań zarówno pozytywnych, jak i negatywnych-rodzice często wzmacniali (śmiejąc się, zwracając uwagę) wymuszające zachowania dziecka (np. Domaganie się, przeciwstawianie się, wrzeszczenie, kłócenie się). Konsekwencją wzmocnienia (poświęcenia uwagi dziecku) było uczenie się przez dziecko stosowania tych wymuszających zachowań. Z czasem zachowania takie przybierają formę bicia i werbalnych napaści.
Jednocześnie pozytywne zachowania są często ignorowane przez rodziców. W efekcie dziecko nagradzane jest za antyspołeczne zachowania i nie uczy się alternatywnych przystosowawczych zachowań. Tak więc Patterson dowodzi, że małe umiejętności wychowawcze rodziców sprzyjają antyspołecznym zachowaniom.
Patterson wprowadził też termin 'proces zniewolenia”-dzieci odkrywają, że ich pragnienia mogą zostać spełnione lub mogą uniknąć kary jeśli zwiększają natężenie zachowań negatywnych aż do kapitulacji rodziców. Gard i Berry przedstawili typowy wzorzec interakcji miedzy rodzicem a dzieckiem (ramka 7.1)

Przebieg zaburzenia zachowania
Należy podkreślić, że jeden incydent czy jedno krótkie konfliktowe doświadczenie nie stanowią zaburzenia!
Związek między występowaniem z.z w dzieciństwie a antyspołecznymi zachowaniami w dorosłości jest uzależniony od wielu czynników(np wiek wystąpienia zaburzenia po raz pierwszy, płeć, interwencja terapeutyczna)
Większość dzieci z z.z. nie wyrasta na silnie antyspołecznych dorosłych.
Jednak wczesne objawy z.z. u dziecka wiążą się z późniejszą agresja, antyspołecznym zachowaniem i innymi problemami w wieku dorosłym.
Cechą z.z jest trwałość w czasie – wykazano, że jeżeli agresywne zachowania nie zostaną poddane terapii, występują stale przez ponad 30 lat.(dowodzą tego Eron i Huesmann, 1990)

Czynnikami ryzyka wystąpienia po raz pierwszy z.z w okresie
-dzieciństwa są:
płeć męska, nadruchliwość, agresja, niskie zdolności werbalne, złe wyniki w nauce, konflikty z rówieśnikami.
-dojrzewania: różnice płciowe mniej wyraźne, wyniki w nauce nie odgrywają ważnej roli-bardziej chodzi tu
o popularność wśród rówieśników i przestępczość kolegów.

Wiek wystąpienia zaburzenia determinuje trwałość zachowań destrukcyjnych.

Interwencja

Powszechnie uważa się, że najskuteczniejszy sposób osiągnięcia zmiany zachowania u nieposłusznych dzieci to terapia behawioralna, która może przybierać formę:
treningu grupowego rodziców
treningu indywidualnego rodziców
indywidualnej terapii behawioralnej dziecka
treningu behawioralnego dziecka z elementami terapii rodzinnej

Trening grupowy rodziców

Co tydzień przez 6 do 10 tygodni rodzice obserwują półgodzinne wystąpienie terapeuty, następnie odbywają się dyskusje w grupach. Prezentacje pomagają zrozumieć rodzicom podstawowe zasady behawioryzmu oraz jakie ich reakcje mogą przynieść skutki odwrotne niż zamierzone, uczą się notować i oceniać zachowania, pod koniec treningu poruszane są zagadnienia związane z interwencja.

Zalety:
-praca z grupą rodziców jest wydajna
-świadomość faktu , że inni ludzie mają podobne problemy stanowi zachętę i pociechę dla rodziców
-dyskusja w grupach na temat różnych koncepcji i ich praktycznych zastosowań pozwala upewnić się, że materiał został zrozumiany
-rodzice stanowią wzór dla siebie nawzajem
-zapisywania i omawianie osiągnięć każdej z rodzin motywuje rodziców i skłania ich do konsekwentnego wdrażania programu

Wady:
-terapeuta rzadko ma okazję obserwować lub uzyskać dokładną relację na temat faktycznych zachowań rodziców
w domu
-trudno jest zorganizować ćwiczenia symulacyjne, podczas których terapeuta może przekazywać rodzicom odpowiednie informacje zwrotne
-rodzicom łatwiej jest zrezygnować z programu grupowego

Indywidualny trening rodziców:Trening taki odbywa się na tych samych zasadach co trening grupowy, z tą różnicą, że jest przeprowadzany
w klinice lub w domu. Może on być lepiej dostosowany do potrzeb konkretnych rodziców.
W wielu programach (opartych na pracy Forehanda) wykorzystuje się wyrafinowane techniki symulacyjne, np. matki ćwiczą wydawanie poleceń i reagowanie na nieposłuszeństwo dzieci.
W jednej z prac badawczych (Powers i Roberts, 1995) trening odbywał się w pomieszczeniu symulacyjnym , gdzie znajdowała się „sypialnia”, „stół do posiłków” i „miejsce do zabawy”. Rolę dziecka odgrywała lalka trzymana przez drugiego terapeutę, który odgrywał przygotowany wcześniej scenariusz. Matka miała reagować na zachowanie”dziecka”. Prowadzący siedział za weneckim lustrem i porozumiewał się ze swoim współpracownikiem przez ukryty w jego uchu mikrofon. Wyniki pokazały, że taki rodzaj treningu rodziców wpłynął na znaczną poprawę ich funkcjonowania w domu.

Indywidualny program behawioralny

Wiele interwencji uwzględnia zarówno ind. pr. behawioralny, jak i pewne elementy treningu rodziców.
Podstawowe zadanie programu:
-sprawić by dziecko akceptowało polecenia bez dyskusji
-zagwarantować wypełnianie poleceń
-ustalić i konsekwentnie stosować jasny system nagród i kar.

------------przykład 8-letniego Adama, miłośnika filmu Power Rangers-gra planszowa przypominająca Monopol- 30minutowe sekwencje-współpraca rodziny, nauczyciela i szkolnego psychologa-bardzo pozytywne efekty-----------

Trening behawioralny z uwzględnieniem terapii rodzinnej
Trening behawioralny (zarówno rodziców jak i dziecka) często wymaga uzupełnienia przez szerszą formę terapii rodzinnej – kłopoty z rolami, komunikacją i napięciami w rodzinie mogą tylko pogłębić problemy dziecka.
Podczas takiego treningu terapeuta pomaga członkom rodziny w zrozumieniu ich ról i wzajemnych stosunków – (rodzice mogą -świadomie lub nie- przeciwdziałać zewnętrznej inicjatywie zmierzającej do rozwiązania problemu np. Wyzywające zachowanie dziecka powoduję, że rodzice czynią z niego 'kozła ofiarnego”, obiekt, na który mogą przenieść swoją wrogość, złość spowodowaną np. kłopotami małżeńskimi itp.

Rokowania

Przeciwstawianie się dzieci może stanowić źródło silnego stresu dla rodziców i sprawiać, że czują się bezsilni. Jak jednak wynika z licznych prac badawczych- jeśli rodzice (i inni ważni członkowie rodziny) wezmą czynny udział
w systematycznym programie interwencji, można w miarę szybko osiągnąć poprawę zachowania dziecka. Stąd rokowania wobec dzieci przeciwstawiających się są znacznie lepsze niż w przypadku dzieci nadmiernie aktywnych lub mających trudności w nauce.

ZACHOWANIA DESTRUKCYJNE W KLASIE I SZKOLE
Poziomy analizy: Elliot i Morris (w1991 roku) wyróżnili podejścia, w których problemy rozwiązuje się na
3 poziomach: dziecka, klasy i szkoły.

(Nauczyciele pytani o przyczyny złego zach. Dziecka często wymieniają jego cechy charakteru, różne aspekty otoczenia dziecka, jego osobiste doświadczeni. Do często wymienianych czynników środowiskowych należą zakłócenia w życiu rodzinnym, zła opieka rodzicielska, trudności społeczno-ekonomiczne, nadużycia fizyczne czy seksualne, natomiast do ważnych cech indywidualnych dziecka jego osobowość, postawy, temperament i styl interpersonalny.)
Personel szkolny-przekonany, że dziecko przynosi do szkoły swoje problemy i to one są źródłem jego niepoprawnego zachowania-często nie wie jak zareagować, doszukuje się rozwiązania w polepszeniu stosunków panujących w domu dziecka, przeniesieniu go do specjalnej placówki, skierowaniu na terapię. Tymczasem rola nauczyciela jest dość istotna. (wysoko wykwalifikowany nauczyciel potrafi wprowadzić atmosferę spokoju nawet gdy wielu uczniów przejawia wyzywające zachowania- nauczyciel posiadający niższe umiejętności może nie poradzić sobie z utrzymaniem dyscypliny nawet gdy ma pod opieką niewielką grupę dzieci, które zazwyczaj dobrze się zachowują)

„efekt całościowy szkoły” - nie tylko różnice w umiejętnościach nauczycieli z różnych szkół mają wpływ na sprawowanie dzieci, na to czy przeniesienie do innej placówki będzie korzystne dla dziecka, ale także ogólna atmosfera społeczna panująca w danej placówce oświatowej.

Interwencja na poziomie czynników mających źródło w dzieckuBłąd nauczycieli – często uważają, że wystarczy „poważna rozmowa” i zatrzymanie dziecka po lekcjach.

Podejście poznawcze (związane z tym aby dziecko lepiej zrozumiało siebie-to ma pozwolić mu zmienić zachowanie) i behawioralne (skoncentrowanie na ukształtowaniu właściwego wzorca zachowania)
Jeżeli chodzi o złe zachowanie w szkole- często stosowana jest „technika kontraktowania wzmocnień” (nazywana też kontraktem dotyczącym zbieżności zachowania i wzmocnień) – polega ona na opracowaniu programu, w którym nagrody i kary są ściśle i w zrozumiały sposób powiązane z zachowaniem. Zachowania pożądane zostają omówione z dzieckiem, wyjaśnione, konsekwencje tych zachowań są wyraźnie ustalone – tworzy się system dokładnego nadzoru i oceny zachowania.

W praktyce najczęściej spotyka się stosowanie kombinacji podejścia poznawczego i behawioralnego, jednak
w środowisku szkolnych najlepiej sprawdza się to drugie.

Poradnictwo – forma terapii przez rozmowę – klient zdaje sobie sprawę ze swojego problemu i chce współpracować.
Dzieci, które zachowują się w szkole w sposób destrukcyjny nie są skłonne by korzystać z pomocy doradców, nie zawsze mają ochotę zastanawiać się nad swoim zachowaniem lub je zmieniać, zamieszanie jakie wywołująjest dla nich źródłem silnych wzmocnień.

Istnieje tutaj jedna podstawowa zasada – klient musi mieć pełną swobodę wyboru, do niego należy decyzja, która droga jest lepsza i na nim spoczywa odpowiedzialność za ten wybór.

Rolę doradcy może pełnić np. Nauczyciel, przy czym jego zadanie będzie polegało raczej do przekonania dziecka aby zachowywało się we właściwy sposób-wykorzysta tutaj siłę perswazji osoby dorosłe i hierarchię władzy-czy
w takich warunkach można mówić o doradztwie i wolnym wyborze? Weźmy np. Dziecko, które odmawia noszenia mundurka i zostaje wezwane do dyrektora, który ma mu „doradzić” Jeśli dziecko postanowi nie stosować się do wymagań szkoły czy dyrektor ma uszanować jego decyzję?

Istotą pośrednictwa jest zmiana-klient musi sam głęboko chcieć zmiany swojej osobowości-nie można nikogo do tego zmusić-byłoby to sprzeczne z etyką (autor podaje, że zachowanie takie kojarzy się z praniem mózgu, zastraszanie a w najlepszym wypadku z kontrolą społeczną)

Psycholog szkolny – ciężko powiedzieć czy zajmuje się on poradnictwem, czy też stara się zmienić zachowanie klienta w pożądany sposób. Dylemat ten ilustruje przykład – 14letni Colin – dokuczają mu rówieśnicy, przekomarzanie się zakłóca pracę na lekcji- Colin godzi się na pracę z psychologiem (chce żeby koledzy 'zostali uciszeni')-Colin, rozumiejąc swój wpływ na wydarzenia , nadal upiera się, że to koledzy muszą się zmienić-po kilku sesjach chłopiec rozumie, że aby zmieniła się sytuacja to on musi się zmienić-wtedy podejmuje decyzję, że NIE CHCE zmiany siebie i swojego zachowania bo lubi żarty w klasie, rozpraszają one nudę na lekcji itp.-psycholog szkolny jest w trudnym położeniu-ostateczny wniosek-ryzyko usunięcia Collina ze szkoły było tak duże, że za najlepsze wyjście uznano wprowadzenie programu zmierzającego do zmiany zachowania chłopca-wynik pozytywny, ale nie było to przecież typowe poradnictwo.

Terapie behawioralne-w przeciwieństwie do doradztwa-koncentrują się przed wszystkim na widocznych zachowaniach i szukają sposobów ich modyfikowania i zmieniania, podkreśla się w nich związek danego zachowania z jego konsekwencjami- zachowanie, po którym następuje przyjemne doświadczenie ma większą szansę być powtórzone-to, którego rezultaty są nieprzyjemne ma mniejszą szansę ponownego wystąpienia.
Jednak ta prosta zasada nie przekłada się tak łatwo na skomplikowane sytuacje społeczne, np. Dla nastolatków aprobata rówieśników jest ważniejsza niż jakakolwiek nagroda jaka ma do swojej dyspozycji nauczyciel.

Wprowadzenie programu behawioralnego dla wyjątkowo trudnego dziecka w środowisku szkolnym wymaga bliskiej współpracy nauczycieli, kierownictwa szkoły, rodziców, często tez konsultanta z zewnątrz np. Psychologa szkolnego czy nauczyciela z kuratorium oświaty.

Podczas planowania takiego programu należy ustalić następujące kwestie:
- dokładnie określić i zebrać informacje na temat zachowań, które są przyczyną trudności(np częstotliwość, okoliczności występowania itp. - często robi się to w formie zapisu np. w tabelce itp.)
- ustalić jakie czynniki wywołują złe zachowanie i jakie są jego konsekwencje
- określić zakres nagród i kar, które można stosować w domu i szkole
rozpatrzyć dodatkowe sposoby radzenia sobie z trudnościami(np poradnictwo, wsparcie rówieśników, zmiany
w rozkładzie zajęć, sposobie nauczania)
- zapewnić jednoznaczne poparcie dla programu ze strony wszystkich osób biorących w nim udział
- ustalić podział ról wśród osób zaangażowanych w program

Wiele prób wprowadzenia takich programów kończy się fiaskiem ze względu na małą dbałość o szczegóły, brak konsekwencji w reagowaniu na zach. Dziecka zgodnie z ustaleniami czy brak kontroli postępów.
Jeżeli zadbamy o szczegóły to programy takie mogą być bardzo skuteczne, czego przekład stanowi przypadek Carla.
9letni CARL-grozi mu usunięcie ze szkoły (trudności-bardzo złe zachowanie)-psycholog stwierdził, że Carl rozumie swoje postępowanie, nie występują tu żaden konflikt wewnętrzny, nie ma problemów z interpretacją intencji innych-Carl lubił swoja 'władzę' nad rówieśnikami, prestiż-zawieszenia w prawach ucznia nie robiły na nim wrażenia- po rozmowach z matka i nauczycielami uzgodniono wprowadzenie programu behawioralnego-matka zdecydowana postępować ściśle według zasad programu(WAŻNE-często wahania rodziców są przyczyną porażki-rodzice np. Boją się, że dziecko pomyśli, że już go nie kochają itp)-postanowienia programu:
-Carl musi każdego dnia zasłużyć w szkole na naklejkę, żeby mógł skorzystać z przywilejów w domu
-jeśli nie otrzyma naklejki musi po podwieczorku przebrać się w piżamę i iść do swojego pokoju(codziennie wieczorem bawił się na podwórku-przykra kara)
-aby zdobyć naklejkę Carl musi w danym dniu uzyskać 9 punktów-wtedy może w domu: oglądać telewizję, bawić się na podwórku z kolegami, dostać 40 pensów kieszonkowego, otrzymać 20 pensów na wpłacenie na rachunek oszczędnościowy
-mama powinna być przygotowana żeby zabrac Carla do sklepu gdy juz uzbiera on pieniądze na zakup butów futbolowych
-jeśli Carl będzie próbował wdawać się w dyskusje z nauczycielami ponieważ wtedy są oni zobowiązani wstawić zero punktów
-Nauczycielka Carla będzie codziennie podliczała punkty, chłopiec zabiera arkusz do domu, matka podpisuje go-nauczycielka wie, że wyniki są jej znane
-jeśli Carl nie przyniesie do domu arkusza tzn, ze nie zachowywał się tego dnia poprawni i nie zasłużył na nagrodę
-zasady programu zostały Carlowi dokładnie wytłumaczone
-ważne jest aby matka zwracała uwagę na dobre zachowanie chłopca i chwaliła go za nie-są to ważne nagrody dodatkowe

W podobnych programach dziecko początkowo uzyskuje wysokie wyniki (tzw miesiąc miodowy), po czym następuje gwałtowne pogorszenie zachowania. Wtedy ważne jest aby osoby zaangażowane w program trzymały się zasad i dały dziecku do zrozumienia, że podjęte środki będą stosowane konsekwentnie i aż do skutku.
Tak było w przypadku Carla-chłopie bardzo szybko odstąpił od obietnicy lepszego zachowania(już DRUGIEGO DNIA znów rozrzucał książki, przeklinał i wybiegł z klasy)-nie dostał naklejki-wieczorem psycholog złożył wizytę w domu chłopca, rozmawiał z nim-Carl był zaskoczony, że matka trzymała się ustaleń (dotychczas często była niekonsekwentna w spełnianiu gróźb)-Carl zrozumiał, że nie uda mu sę ominąć zasad programu i podobne incydenty nie miały już miejsca aż końca trwania programu, chłopiec bardzo się zmienił.
Po ukończeniu programu zachowanie dziecka w prawdzie pogarsza się, ale nieposłuszeństwo nigdy już nie osiąga takiego natężenia jak na początku. Carl, po zakończeniu programu, miał od czasu do czasu problemy w szkole, jednak nie uważano go już za dziecko szczególnie trudne i nie skierowano do pozaszkolnych instytucji wsparcia.

Czynniki zmniejszające prawdopodobieństwo skutecznej interwencji:

zachowanie dziecka jest objawem poważnych zaburzeń i/lub głębokiej traumy
dziecko nie w pełni rozumie, o które zachowania chodzi i jakie będą ich konsekwencje
dziecko nie jest przekonane, że wszystkie osoby biorące udział w programie dążą do zmian, które byłyby dla niego korzystne (od początku widać niechęć)
rodzice nie potrafią lub nie chcą zaproponować możliwych nagród za dobre zachowanie
rodzice nie są do końca zdecydowani przestrzegać ustalonych procedu ponieważ brak im autorytetu lub mechanizmów kontroli a także
z obawy, że dziecko pomyśli, że „już go nie kochają”
rodzice są tak zajęci, że brakuje im energii i motywacji do zajmowania się dziećmi
nauczyciele nie rozumieją dokładnie, o które zachowania chodzi-w rezultacie uzależniają wyniki np. Od odrabiania prac domowych, które nie wchodzą w zakres programu
nie są organizowane regularne spotkania w celu omówienia przebiegu programu lub nie wszyscy zainteresowani w nich uczestniczą.

Interwencja na poziomie interakcji nauczyciel-uczeń
Istotną rzeczą jest autorytet nauczyciela. Roberts prowadził badania, w których skupił się na analizie autorytetu nauczyciela, który to dzieci często próbują podważyć-nauczyciele często nie zdają sobie sprawy z zagrożenia dla swojego autorytetu(zdają dopiero po fakcie). Podstawowe zachowania werbalne i pozawerbalne, które służą podniesieniu lub obniżeniu autorytetu nauczyciela:
kontakt wzrokowy (badawcze przyglądanie się grupom uczniów)
-kontakt wzrokowy z poszczególnymi grupami
-tempo mówienia
-ton wypowiedzi
-natężenie głosu
-rytm, płynność i intonacja wypowiedzi
-wysokość głosu
-postawa i ruchy ciała
-wykorzystanie przestrzeni

Kontakt wzrokowySłuży do zwrócenia uwagi słuchacza, utrzymania jego koncentracji oraz sygnalizuje czujność. Niektórzy mówcy mają tendencję do skupiania wzroku na przedmiocie znajdującym się przed nimi, zawieszania go w próżni, inni zwracają się tylko do części słuchaczy. Powszechna zasada głosi, że JEŚLI ZWRACAMY SIĘ DO GRUPY SŁUCHACZY POWINNIŚMY DAĆ KAŻDEJ OSOBIE POCZUCIE, ŻE TO DO NIEJ KIERUJEMY NASZE SŁOWA.-taki sposób zachowania nauczyciela świadczy o jego czujności, jest to ważna technika.
W przypadku dzieci – spuszczenie wzroku uznaje się za symbol podporządkowania i szacunku dla władzy; odwrócenie wzroku lekko w górę oznacza uległość wystarczającą żeby pozostać w obecności mówiącego, lecz brak ochoty do słuchania jego słów. Należy jednak pamiętać, że zachowania takie zależą w dużej mierze od wieku, płci
i kultury- np. Dzieci pochodzące z Karaibów podczas surowej reprymendy odwracają wzrok na znak szacunku.
Doświadczony i wykwalifikowany nauczyciel potrafi odczytać tego typu komunikaty niewerbalne (oraz inne sygnały) i w ten sposób decyduje czy podkreślić swój autorytet w sposób jawny (np.”Patrz na mnie, gdy do ciebie mówię!”) czy stosować inne metody (np. Umiejętne kontrolowanie rozmowy, odwrócenie wzroku czy udawanie, że nie zauważył zaczepki)

Głos
To także ważny element w radzeniu sobie z trudnym zachowaniem-wiele osób mówi zbyt szybko, traci oddech,
w zdenerwowaniu podnosi ton głosu, jąka się, mówi monotonnie, ma problemy ze znalezieniem właściwego słowa-źle-w ten sposób sprawia wrażenie niepewnych siebie. Niektórzy sądzą, że podnosząc głos (krzycząc na uczniów) podkreślają swój autorytet-tu również mamy różnice kulturowe np. Nauczyciele z USA w odróżnieniu od nauczycieli angielskich niezwykle rzadko podnoszą głos. Takie metody, nawet jeżeli są dopuszczane, to nie muszą być skuteczne-wiele osób nie zdaje sobie sprawy, że przyciszony głos, lepiej niż krzyk wyraża stanowczość, panowanie nad sobą i autorytet.

Język ciała
Nauczyciel niepewny siebie i zalękniony przybiera usztywnioną, pełna napięcia postawę, krzyżuje (w odruchu obronnym)ręce lub nogi, nie spaceruje po klasie lub robi to w sposób sztywny-nie widać, że klasa to 'jego terytorium'. Nauczyciel taki może też uznać luźną postawę ucznia (np. Uczeń wystawia nauczyciela na próbę wyluzowaną pozycją-siedzenie na odchylonym krześle z rękami założonymi za głowę) za wyraz buntu. Niepewność siebie, różne manieryzmy )np właśnie krzyżowanie rąk) zwiększają ryzyko nieposłuszeństwa.

Kontrola nad komunikacją

Na poziomie werbalnym autorytet posiada osoba sprawująca kontrolę nad tematem i przebiegiem dialogu. Dzieci często wystawiają dorosłych na próbę-zadają mnóstwo pytań (ale odpowiedź niezbyt je interesuje), proszą o różne rzeczy, ignorują prośby i pytania, robią wszystko by przejąć kontrolę nad komunikacją. Mniej doświadczeni nauczyciele zbyt często reagują na takie próby-odpowiadają na wszystkie pytania, zgadzają się na prośby dziecka, zaczynają mówić zanim zwrócą na siebie uwagę. Tego typu zachowania informują dziecko o braku doświadczenia i(lub) braku energii potrzebnej do poradzenia sobie z problemami w klasie. Pomoc nieradzącemu sobie nauczycielowi w kontroli nad klasą to najważniejszy sposób zapobiegania zakłóceniom na lekcjach. np. Elton Report podaje, że
1.posiadanie przez nauczyciela umiejętności radzenia sobie z grupą stanowią najważniejszy czynnik w osiąganiu wysokich standardów zachowania w klasie
2.Umiejętności tych można się nauczyć
3.w dziedzinie tej NIE WYSTARCZY SAMA PRAKTYKA
Istnieje szereg materiałów szkoleniowych dla nauczycieli, którzy chcą rozwinąć swoje umiejętności zapobiegania prowokującym zachowaniom uczniów.

Interwencja na poziomie całej szkoły

Jednym z pierwszych programów był BATPACK-przeznaczony dla szkół podstawowych, jednak większe uznanie zdobył amerykański program (wysoce usystematyzowany, a jednak stosunkowo prosty) Assertive Discipline-jasno ustalone zasady funkcjonowania klasy i związane z nimi nagrody oraz kary.

Wprowadzenie wspólnego dla całej szkoły podejścia ma nieocenione korzyści dla panującej w niej atmosfery, a w dłuższej perspektywie niewątpliwie przyczynia się do zmniejszenia częstotliwości i natężenia występowania zachowań destrukcyjnych. Jednak jest mało prawdopodobne żeby taka polityka wystarczyła do rozwiązania problemów z bardzo trudnym dzieckiem.(wtedy bardziej skuteczne jest przeanalizowanie stosunków panujących w szkole i w domu, rozważenie możliwych do zastosowania metod behawioralnych oraz dokładna analiza wymagań stawianych dziecku.)

Podsumowanie jaka strategia interwencji jest właściwa? PRZY WYBORZE ODPOWIEDNIEGO KIERUNKU DZIAŁANIA
SZKOŁY POWINNY POŁOŻYĆ NACISK NA

podejście behawioralne <--- Umiejętności kierowania klasą szkolną ---> podejście całościowe

pojedyncze, lecz poważne problemy---ogólne, niezbyt poważne problemy z całą klasą ---atmosfera szkoły nacechowana ogólnym poczuciem braku dyscypliny

Jeśli pragnie się zapobiegać lub radzić sobie z trudną sytuacją w klasie należy najpierw rozpatrzyć wpływ indywidualnych czynników związanych z dzieckiem, umiejętności nauczyciela w zakresie radzenia sobie z klasą oraz wpływ szkoły jako instytucji społecznej. Wybór strategii zależy od konkretnych okoliczności, zwłaszcza od tego czy dany problem jest specyficzny czy ma bardziej ogólny charakter (powyższa 'ramka' Razz

)

Przyjęcie spójnego i systematycznego podejścia szkolnego- powinno zmniejszyć prawdopodobieństwo wystąpienia problemów z zachowanie,
jeśli się takie pojawią- najlepszą metodą jest rozwijanie u nauczycieli umiejętności radzenia sobie z klasą oraz ich kompetencji dydaktycznych.
Jeżeli problemy szkoły związane są z zachowaniem jednego dziecko – największe korzyści przyniesie interwencja behawioralna
Najlepsze efekty daje interwencja obejmująca wszystkie 3 poziomy, dlatego utrzymanie dyscypliny w klasie
i metody behawioralne stosuje się często jako element szerszego podejścia ogólnoszkolnego.

Opracowano na podstawie:
Kendall P.C.(2004) Zaburzenia okresu dzieciństwa i Adolescencji, Gdańsk, GWP, r.4
Elliott J., Place M. (2000) Dzieci i młodzież w kłopocie, Kraków, WSiP, r. 7,8

ramka 4.1 - kryteria do diagnozy zaburzeń zachowania.

Agresja w stosunku do ludzi i zwierząt:
-częste znęcanie się, grożenie, zastraszanie innych
-częste wszczynanie bójek
-użycie broni, która może spowodować poważne uszkodzenia ciała
-fizyczne okrucieństwo wobec ludzi
-fizyczne okrucieństwo wobec zwierząt
-dokonanie kradzieży połączonej z konfrontacją z ofiarą
-zmuszanie kogoś do czynności seksualnych

Niszczenie mienia:
-umyślne podłożenie ognia z zamiarem spowodowania znacznych szkód
-umyślne niszczenie cudzej własności

Oszustwo lub kradzież:
-włamanie do cudzego domu, budynku, samochodu
-kłamstwa w celu zdobycia dóbr lub przysług albo uniknięcia zobowiązań
-kradzież przedmiotów o istotnej wartości, niepołączona z konfrontacją

Poważne naruszenie zasad:
-częste niewracanie do domu na noc pomimo zakazu rodziców (począwszy od wieku ponizej 13 lat)
-conajmniej dwukrotne nocne ucieczki z domu podczas mieszkania z rodzicami lub opiekunami
-wagarowanie (zaczynające się w wieku poniżej 13 lat)

----------------------------------------------------------------------------------------------------

RAMKA 7.1

Rodzic wydaje polecenie.
Dziecko postrzega polecenie jako awersyjne/niepożądane i reaguje nieposłuszeństwem
Rodzic ALBO wycofuje polecenie - co wzmacnia nieposłuszeństwo dziecka
ALBO usiłuje przekonać/nakłonić dziecko do podporządkowania się-znowu wzmacnia swoją reakcją niechciane zachowanie.

Rodzicowi nie udaje się nakłonić dziecka do posłuszeństwa, czuje się coraz bardziej sfrustrowany i zaczyna krzyczeć, straszyć lub nawet stosuje karę fizyczną.

ALBO
dziecko podporządkowuje się- agresywne zachowanie rodzica zostaje wzmocnione i rośnie przeświadczenie rodzica, że "to jedyny sposób dotarcia do dziecka". Dziecko czuje się dotknięte i raczej będzie w przyszłości unikało wyprowadzania rodzica z równowagi.

ALBO
coraz większa złość i bardziej dotkliwe kary nie przyniosą pożądanych skutków. Dziecko dostrzeże, jak wielka jest jego moc przeciwstawiania się woli rodzica, nawet jeśli odczuwa silny strach. Poczucie władzy jest wzmocnieniem dla dziecka.